Αν ζούσε ο Τσάβες;

Το τέλος του 20ού αιώνα και η αρχή του 21ου σηματοδότησαν δύο πράγματα: το ένα ήταν η μετεξέλιξη της Λατινικής Αμερικής από πεδίο επιβολής νεοφιλελεύθερης οικονομίας, με αλλεπάλληλα πραξικοπήματα, σε φυτώριο φιλολαϊκών καθεστώτων και το δεύτερο η επίθεση της Δύσης εναντίον χωρών της Μέσης Ανατολής, αλλά και εναντίον της (όποιας) Δημοκρατίας, με αφορμή το χτύπημα στους δίδυμους πύργους.

Έτσι, το 1998 είδαμε κατάπληκτοι έναν πρώην στρατιωτικό να κερδίζει τις εκλογές στη Βενεζουέλα. Ο πληθωρικός Ούγο Ραφαέλ Τσάβες Φρίας κατάφερε στα επόμενα 15 χρόνια να εξαλείψει τον αναλφαβητισμό και την πείνα στη χώρα του, αξιοποιώντας τα έσοδα από το πετρέλαιο, να καθιερώσει το περίφημο El Sistema για τη μουσική παιδεία και να κερδίσει όλες τις εκλογές και τα δημοψηφίσματα, παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις των εχθρών του.

Στήριξε την Κούβα με πετρέλαιο, "εισάγοντας" κουβανούς γιατρούς και δασκάλους που ανέλαβαν περίθαλψη και εκπαίδευση, ενώ δημιούργησε το 2010 την UNASUR, ένωση των χωρών της Νότιας Αμερικής. Το 2011 αρρώστησε από καρκίνο και τον Μάρτη του 2013 πέθανε, αφού προηγουμένως έχρισε διάδοχό του τον Νικολάς Μαδούρο Μόρος, πρώην οδηγό λεωφορείου. Ο Μαδούρο δεν διαθέτει την ευφυία και τις γνώσεις του Τσάβες, με αποτέλεσμα να έχει χάσει το αρχικό κεφάλαιο δημοφιλίας που κληρονόμησε και να ρέπει προς αυταρχικές μεθόδους. Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί τελευταία, εξαιτίας των χαμηλών τιμών πετρελαίου -που χτυπούν χώρες όπως τα BRICS και η Βενεζουέλα- και του φαινομένου Ελ Νίνιο που προκαλεί ξηρασία.

Το 2002, ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα εκλέγεται πρόεδρος της Βραζιλίας. Σε αντίθεση με τον Τσάβες, είναι σχεδόν αγράμματος, αφού είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει το σχολείο για να βοηθήσει την οικογένειά του. Εφαρμόζει πρόγραμμα εξάλειψης της φτώχειας, εξοφλεί το ΔΝΤ και καταφέρνει να κάνει τη Βραζιλία υπολογίσιμη δύναμη. Το 2011 παραχωρεί τη θέση του στην πρώην αντάρτισσα Ντίλμα Ρούσεφ.

[Απαραίτητη διευκρίνιση: το σύνταγμα των περισσότερων λατινοαμερικανικών χωρών δεν επιτρέπει περισσότερες από μία έως δύο συνεχείς θητείες για τον πρόεδρο. Ο Τσάβες είχε πάρει έγκριση από τον λαό για ανανέωση θητείας.]

Η Ρούσεφ έχασε πρόσφατα την προεδρία, με πραξικοπηματικό τρόπο, από μία κυβέρνηση 24 λευκών ανδρών, εκ των οποίων οι περισσότεροι εμπλέκονται σοβαρά στο σκάνδαλο PETROBRAS, κατηγορούμενοι για μίζες και ξέπλυμα μαύρου χρήματος!  (λεπτομέρειες εδώ)
Πάντως, και αυτή δίνει μάχη με τον καρκίνο.


Τη χρεοκοπημένη Αργεντινή ανέλαβε το 2003 ο Νέστορ Κίρτσνερ, ελβετικής καταγωγής περονιστής, και κατάφερε να τη βάλει ξανά στο δρόμο της ανάπτυξης. Τον διαδέχτηκε η σύζυγός του Κριστίνα Φερνάντες, επίσης δικηγόρος, το 2007. Ο Κίρτσνερ πέθανε το 2010 από καρκίνο.

Πέρυσι, ύστερα από δύο θητείες, η Φερνάντες υπέδειξε διάδοχο, αλλά ο λαός προτίμησε τον πολυεκατομμυριούχο Μαουρίσιο Μάκρι, ιταλικής καταγωγής. Η πάντα δημοφιλής Κριστίνα ζήτησε από τους Αργεντίνους να διαφυλάξουν τα επιτεύγματα της χώρας και αποσύρθηκε στο σπίτι της. Αν είχε επιδιώξει να εκλεγεί σε μια δημόσια θέση, δεν θα μπορούσε σήμερα ο Μάκρι να τη σέρνει στα δικαστήρια κατηγορώντας την για κερδοσκοπικά παιχνίδια με το πέσο.
Το ΔΝΤ επανακάμπτει, οι γύπες απαιτούν και πάλι κομμάτι από τον πλούτο της χώρας, ενώ ο νέος πρόεδρος απολύει χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους και διαλύει εργασιακά δικαιώματα. Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Το 2006, ο ιθαγενής Χουάν Έβο Μοράλες, πρώην κοκαλέρο (καλλιεργητής του φυτού κόκα), εκλέγεται στην προεδρία της Βολιβίας. Στη φτώχεια και την απόλυτη επικράτηση των πολυεθνικών μέχρι τότε, αναφέρεται η ταινία Ακόμα κι η βροχή της Ισιάρ Μπολέιν (συνιστώ να τη δουν όσοι αδιαφορούν για το επικείμενο ξεπούλημα των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ).

Έβο Μοράλες και Νικολάς Μαδούρο στην κηδεία του Τσάβες

Η Βολιβία "τρέχει" με 5% ανάπτυξη το χρόνο, εδώ και μια δεκαετία. Όμως, ο λαός δεν ενέκρινε την πρόταση του Μοράλες για τέταρτη θητεία το 2020, επειδή διάφορες επιλογές του ήρθαν σε αντίθεση με τα αιτήματα των συνδικάτων και των κινημάτων.

Ο πρόεδρος του Εκουαδόρ (Ισημερινού) Ραφαέλ Βινσέντε Κορρέα Δελγάδο -που κατέχει τους περισσότερους τίτλους σπουδών από όλους τους άλλους προέδρους- υπήρξε υπουργός Οικονομικών επί Παλάσιο, το 2005, μα παραιτήθηκε κατηγορώντας την Παγκόσμια Τράπεζα για άσκηση πιέσεων. Τον επόμενο χρόνο εξελέγη πρόεδρος. Το 2008 χαρακτήρισε το δημόσιο χρέος παράνομο και αρνήθηκε να πληρώσει το ΔΝΤ. (Κάτι τέτοιο περιμέναμε κι εμείς πέρυσι, αλλά...)

Τσάβες, Κορρέα και Μοράλες στο Εκουαδόρ

Επανεξελέγη το 2009 και ξανά το 2013, πάντα από τον πρώτο γύρο.
Πέρυσι επέλεξε ένα σύστημα διπλού νομίσματος, όπως μας εξηγεί ο Τάκης Μίχας (εδώ): Το χρήμα θα είναι συγκεντρωμένο στην Κεντρική Τράπεζα, και οι πολίτες θα μπορούν να κάνουν συναλλαγές με ηλεκτρονικά δολάρια και με έκπτωση 2% στον ΦΠΑ των προϊόντων.
Πρόσφατα, ο Κορρέα ανακοίνωσε ότι δεν προτίθεται να είναι υποψήφιος το 2017. Υπάρχουν κάποια μελανά σημεία στην προεδρία του, όπως η άδεια για εξορύξεις στο πάρκο Γιασούνι και η άρνησή του να επιτρέψει τις αμβλώσεις.
Ο κόσμος, πάντως, θα τον θυμάται για το άσυλο που έδωσε στον Τζούλιαν Άσαντζ (Wikileaks) όταν οι Βρετανοί ήθελαν να τον εκδώσουν στις ΗΠΑ και για το γεγονός ότι διέγραψε το 70% του δημόσιου χρέους, δίνοντας ώθηση στην οικονομία της χώρας του.

Η μόνη χώρα που παρέμεινε απρόσβλητη από τη διαφθορά ήταν η Ουρουγουάη, κατά την πενταετή θητεία Μουχίκα, που έληξε πέρυσι τον Μάρτη (εδώ και εδώ). 

Ο Χοσέ Αλβέρτο Μουχίκα Κορδάνο, πιο γνωστός ως El Pepe, εξελέγη πρόεδρος το 2009. Πρώην αντάρτης Τουπαμάρος απέφυγε τις σειρήνες της εξουσίας, ζώντας στο αγρόκτημα της συζύγου του, δίνοντας το μισθό του στους φτωχούς και οδηγώντας έναν παμπάλαιο σκαραβαίο (εδώ).
Στην Ουρουγουάη και τη Χιλή, ο εκάστοτε πρόεδρος μπορεί να ξαναβάλει υποψηφιότητα στις μεθεπόμενες εκλογές. Ο Πέπε είναι ήδη 81 ετών. Αποδέχτηκε τον τίτλο του ισόβιου γερουσιαστή και αποσύρθηκε λατρεμένος από τον λαό.

Πρόσφατα ο επικεφαλής του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών και πρώην υπουργός Εξωτερικών Λουίς Αλμάγρο χαρακτήρισε τον Μαδούρο εν δυνάμει δικτάτορα, ζητώντας του να κάνει δημοψήφισμα. Εκείνος τον αποκάλεσε προδότη και πράκτορα της CIA, οπότε ο Μουχίκα σχολίασε: "Έχουν παλαβώσει όλοι στη Βενεζουέλα"! Τον δε Μαδούρο τον χαρακτήρισε... "τρελό σαν γίδα". 

Όλοι αυτοί οι ηγέτες εθνικοποίησαν εξορυκτικές επιχειρήσεις, έδιωξαν τους γύπες και το ΔΝΤ, προσπάθησαν να εξαλείψουν τη φτώχεια και τον αναλφαβητισμό και εφάρμοσαν δωρεάν περίθαλψη για όλους.
Όμως, δεν μπόρεσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους, ώστε να απαλλάξουν την περιοχή από το στίγμα της "πίσω αυλής των ΗΠΑ". Η διαφθορά και οι χαμηλές τιμές των πρώτων υλών μαραίνουν σιγά σιγά την άνοιξη της Λατινικής Αμερικής (εδώ).
Το τι θα ακολουθήσει εξαρτάται από τους λαούς και από τη διάθεσή τους να υπερασπιστούν όσα κέρδισαν αυτά τα δεκαπέντε χρόνια. Ο Τσάβες ήταν η σπίθα που άναψε πολλές μικρές φωτιές, αλλά όχι τη μεγάλη πυρκαγιά η οποία ίσως κατόρθωνε να κάψει τον ξέφρενο καπιταλισμό που διαλύει τον πλανήτη.