Έχω φίλους που το πιστεύουν ακλόνητα. Ίσως επειδή στη ζωή τους δεν υπήρξε κάποια τραγωδία ή κάποιο τραύμα που να ματώνει για πολλά χρόνια. Δεν γεννήθηκαν σε γκέτο του Γιοχάνεσμπουργκ ή σε φαβέλα του Ρίο. Δεν είδαν το σπίτι τους να βομβαρδίζεται, δεν έχασαν τους γονείς τους με βίαιο τρόπο. Η ζωή τους ήταν μέτριας δυσκολίας, κι οι αποφάσεις τους μέτριου ρίσκου.
Στις αμερικάνικες ταινίες τονίζουν με κάθε ευκαιρία: "Είχες τις ευκαιρίες σου" ή "Έκανες τις επιλογές σου". Και τιμωρούν αμείλικτα τον "κακό", ο οποίος, σαν τον μυθικό Ηρακλή, επελεξε το δρόμο της Κακίας και όχι της Αρετής. Είναι ένα μείγμα προτεσταντικής και εβραϊκής ιδεοληψίας: ό,τι κι αν σου συμβεί, εσύ είσαι ο υπεύθυνος και οφείλεις να υποστείς αγόγγυστα την ποινή.
Καμιά επιείκεια.
Ο ελληνοαμερικανός George Pelecanos γεννήθηκε το 1957 στην Ουάσινγκτον. Στα βιβλία του, η πόλη δεν είναι ένα απλό ντεκόρ. Στους δρόμους της μεγαλώνουν, ερωτεύονται, εργάζονται ή παρανομούν οι ήρωές του. Καμιά φορά πεθαίνουν κιόλας σε αυτούς. Σύμφωνα με τις στατιστικές, άλλωστε, η διοικητική πρωτεύουσα των ΗΠΑ έχει το μεγαλύτερο ποσοστό έγχρωμου πληθυσμού και τον υψηλότερο δείκτη εγκληματικότητας.
(Λέγεται πως ο Ομπάμα, όταν ήταν υποψήφιος, διάβαζε με μανία τον Πελεκάνος, για να κατανοήσει την κοινωνία της πόλης όπου θα μετακόμιζε μετά την εκλογή του.)
Τα πρώτα του βιβλία είχαν ήρωα έναν ιδιωτικό ερευνητή. Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί τα πιο πρόσφατα: Drama City, Ο κηπουρός της νύχτας, Το αδιέξοδο και Η Προμήθεια (όλα από τον Πατάκη). Υπάρχει σε όλα μια αστυνομική πλοκή. Κάποιο ή κάποια εγκλήματα. Όμως, εκείνο που ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι να δείξει την κοινωνία της πόλης του: τα έγχρωμα παιδιά των υποβαθμισμένων συνοικιών με τις λίγες ή καθόλου επιλογές, τα μεταναστάκια της νότιας Ευρώπης που ζουν στις μικροαστικές περιοχές και κληρονομούν την οικογενειακή επιχείρηση, και τα λευκά παιδιά που, με τις κατάλληλες σπουδές, θα "πιάσουν την καλή". Πάντα με συμπάθεια για τους ήρωές του και με υπόκρουση τα αγαπημένα τους τραγούδια.
Και οι τρεις ομάδες εκπροσωπούνται στο Αδιέξοδο που διάβασα πρόσφατα.
Μια μέρα του 1972, τρεις μαστουρωμένοι λευκοί έφηβοι μπαίνουν με το αμάξι τους σε ένα γκέτο και προκαλούν τρεις μαύρους συνομηλίκους τους. Όταν αντιλαμβάνονται πως έχουν φτάσει σε αδιέξοδο και είναι υποχρεωμένοι να ξαναπεράσουν από τα θύματά τους που περιμένουν υπομονετικά, ο ένας θα το σκάσει, ο άλλος θα σημαδευτεί για πάντα στο πρόσωπο και ο τρίτος θα χάσει τη ζωή του.
Τριάντα πέντε χρόνια μετά, οι δρόμοι των πέντε θα διασταυρωθούν ξανά. Κάποιοι έχουν πληρώσει και κάποιοι όχι. Κανείς δεν έχει ξεχάσει. Όμως, ο Πελεκάνος δεν συμμερίζεται την άποψη πως πάντα έχεις επιλογές, όσο κι αν το τονίζει ο ένας από τους ήρωές του:
όταν μεγαλώνεις με μια αλκοολική μητέρα και σε ψαχουλεύει τις νύχτες ένας από τους εραστές της, εκβιάζοντας τη σιωπή σου, το μέλλον σου δεν διαγράφεται ρόδινο. Δύσκολα παραμένεις άγγελος μέσα στα σκατά. Κι ο συγγραφέας ξέρει καλά τι λέει, αφού, προτού γίνει διάσημος, άσκησε ένα σωρό επαγγέλματα και προφανώς γνώρισε καλά όλα αυτά που μας περιγράφει.
Στις αμερικάνικες ταινίες τονίζουν με κάθε ευκαιρία: "Είχες τις ευκαιρίες σου" ή "Έκανες τις επιλογές σου". Και τιμωρούν αμείλικτα τον "κακό", ο οποίος, σαν τον μυθικό Ηρακλή, επελεξε το δρόμο της Κακίας και όχι της Αρετής. Είναι ένα μείγμα προτεσταντικής και εβραϊκής ιδεοληψίας: ό,τι κι αν σου συμβεί, εσύ είσαι ο υπεύθυνος και οφείλεις να υποστείς αγόγγυστα την ποινή.
Καμιά επιείκεια.
Ο ελληνοαμερικανός George Pelecanos γεννήθηκε το 1957 στην Ουάσινγκτον. Στα βιβλία του, η πόλη δεν είναι ένα απλό ντεκόρ. Στους δρόμους της μεγαλώνουν, ερωτεύονται, εργάζονται ή παρανομούν οι ήρωές του. Καμιά φορά πεθαίνουν κιόλας σε αυτούς. Σύμφωνα με τις στατιστικές, άλλωστε, η διοικητική πρωτεύουσα των ΗΠΑ έχει το μεγαλύτερο ποσοστό έγχρωμου πληθυσμού και τον υψηλότερο δείκτη εγκληματικότητας.(Λέγεται πως ο Ομπάμα, όταν ήταν υποψήφιος, διάβαζε με μανία τον Πελεκάνος, για να κατανοήσει την κοινωνία της πόλης όπου θα μετακόμιζε μετά την εκλογή του.)
Τα πρώτα του βιβλία είχαν ήρωα έναν ιδιωτικό ερευνητή. Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί τα πιο πρόσφατα: Drama City, Ο κηπουρός της νύχτας, Το αδιέξοδο και Η Προμήθεια (όλα από τον Πατάκη). Υπάρχει σε όλα μια αστυνομική πλοκή. Κάποιο ή κάποια εγκλήματα. Όμως, εκείνο που ενδιαφέρει τον συγγραφέα είναι να δείξει την κοινωνία της πόλης του: τα έγχρωμα παιδιά των υποβαθμισμένων συνοικιών με τις λίγες ή καθόλου επιλογές, τα μεταναστάκια της νότιας Ευρώπης που ζουν στις μικροαστικές περιοχές και κληρονομούν την οικογενειακή επιχείρηση, και τα λευκά παιδιά που, με τις κατάλληλες σπουδές, θα "πιάσουν την καλή". Πάντα με συμπάθεια για τους ήρωές του και με υπόκρουση τα αγαπημένα τους τραγούδια.
Και οι τρεις ομάδες εκπροσωπούνται στο Αδιέξοδο που διάβασα πρόσφατα.
Μια μέρα του 1972, τρεις μαστουρωμένοι λευκοί έφηβοι μπαίνουν με το αμάξι τους σε ένα γκέτο και προκαλούν τρεις μαύρους συνομηλίκους τους. Όταν αντιλαμβάνονται πως έχουν φτάσει σε αδιέξοδο και είναι υποχρεωμένοι να ξαναπεράσουν από τα θύματά τους που περιμένουν υπομονετικά, ο ένας θα το σκάσει, ο άλλος θα σημαδευτεί για πάντα στο πρόσωπο και ο τρίτος θα χάσει τη ζωή του.
Τριάντα πέντε χρόνια μετά, οι δρόμοι των πέντε θα διασταυρωθούν ξανά. Κάποιοι έχουν πληρώσει και κάποιοι όχι. Κανείς δεν έχει ξεχάσει. Όμως, ο Πελεκάνος δεν συμμερίζεται την άποψη πως πάντα έχεις επιλογές, όσο κι αν το τονίζει ο ένας από τους ήρωές του:
όταν μεγαλώνεις με μια αλκοολική μητέρα και σε ψαχουλεύει τις νύχτες ένας από τους εραστές της, εκβιάζοντας τη σιωπή σου, το μέλλον σου δεν διαγράφεται ρόδινο. Δύσκολα παραμένεις άγγελος μέσα στα σκατά. Κι ο συγγραφέας ξέρει καλά τι λέει, αφού, προτού γίνει διάσημος, άσκησε ένα σωρό επαγγέλματα και προφανώς γνώρισε καλά όλα αυτά που μας περιγράφει.
4 σχόλια:
Βλέπω πως εκτός από σουπερμάρκετ, βολτάρετε και σε... βιβλιοπωλεία!
χεχε
Επί του θέματος, το θέμα της ανάρτησης έχει αποτελέσει πολλές φορές αιτία (λεκτικών) διαπληκτισμών σε παρέες, που τυχαίνει κάποιοι να υποστηρίζουν πως "ο καθένας είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του".
Επικίνδυνη άποψη, διότι είναι η μισή αλήθεια.
Υπεύθυνος για τις πράξεις του συμφωνώ απολύτως πως είναι όποιος έχει επιλογές.
Όποιος όμως γεννιέται με το δίλημμα του μπρος γκρεμού και του πίσω ρέματος, δεν μπορεί να του αποδοθούν και πολλές ευθύνες για το μη ορθόν της επιλογής είτε του γκρεμού είτε του ρέματος.
Το δύσκολο κομμάτι της υπόθεσης είναι να ορίσουμε πότε και σε ποιο βαθμό οι άνθρωποι έχουν ευθύνη για τα πεπραγμένα τους.
π.χ. (κλασικό παράδειγμα) οι λαοί της Μ. Ανατολής και της Β. Αφρικής σε ποιο βαθμό ευθύνονται για την ανάδειξη στην εξουσία (μέσω εκλογών) των βάρβαρων ισλαμοταλιμπάν;
Η έλλειψη παιδείας και η δυτική επιθετικότητα μπορεί να αποτελέσει απόλυτο άλλοθι;
Απάντηση δεν έχω δώσει ακόμη στο ζήτημα...
Τελοσπάντων, την καληνύχτα μου!
Δύσκολο ζήτημα έπιασες, Λωτοφάγε μου!
Σαφώς όταν οι συνθήκες δεν είναι ακραίες και όπου ο άνθρωπος έχει επιλογές, τότε έχει την ευθύνη των πράξεων του.
Είναι αποδεδειγμένο πλέον μέσα από μακροχρόνιες έρευνες πως οι περισσότερες περιπτώσεις παιδιών που μεγάλωσαν σε επιβαρυμένα πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά περιβάλλοντα δεν έχουν περιθώρια επιλογών, καθώς και να μη θέλουν να μπλεχτούν όλο και κάποιοι θα βρεθούν στον δρόμο τους και δε θα τους το επιτρέψουν. Μόνο αν καταφέρουν να φύγουν, θα γλιτώσουν.
Οι καθημερινές παραστάσεις, τα πρότυπα και ο τρόπος ζωής σε τέτοιες κοινωνίες λειτουργούν καταλυτικά επάνω τους επηρεάζοντας τον ψυχισμό τους και τον τρόπο σκέψης τους.
Αν κάθε μέρα σε λένε βλάκα και αλήτη, ε, τότε θα οικειοποιηθείς αυτή την ταυτότητα. Αν κάθε μέρα βλέπεις τους άλλους να σκοτώνουν, να βιάζουν, να κλέβουν, να απειλούν, να πουλάνε τσαμπουκά, γιατί αυτά έχουν πέραση και σε κάνουν να νιώθεις ισχυρός και έχεις μούρη στην κοινωνία, ε, τότε θεωρείς ότι αυτό είναι το σωστό. Φυσικά δεν έχεις επιλογές, γιατί έτσι μεγάλωσες και δεν έχεις δει πιθανόν και την άλλη πλευρά.
Στην περίπτωση που υπάρξουν ερεθίσματα από άλλο πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον, τότε ανάλογα με τις σχέσεις που έχει αναπτύξει το παιδί ή ο έφηβος με τα άτομα αυτού του περιβάλλοντος, υπάρχει ελπίδα να δει τις επιλογές ο νέος άνθρωπος, με αποτέλεσμα να προσπαθήσει να ακολουθήσει άλλη πορεία στη ζωή του. Δύσκολο και είναι απαραίτητη η ισχυρή θέληση και η πίστη στην αλλαγή.
Το έχω δει να συμβαίνει εδώ στη χώρα μας σε περιπτώσεις που φανταζόσουν ότι είναι ξεγραμμένες! Να σώζονται από τον γκρεμό και να ακολουθούν έναν υγιή τρόπο ζωής.
Νομίζω ότι δεν ωφελεί σε τίποτα το να βάζουμε ταμπέλες σε κανέναν και δεν βοηθάμε με αυτό τον τρόπο. Στα παιδιά και τους εφήβους είναι σημαντικό να δείχνουμε εμπιστοσύνη και αν περνάει από το χέρι μας να βάζουμε κι εμείς ένα λιθαράκι, ώστε να δουν ότι υπάρχουν επιλογές. Κάποιος πρέπει να τους τις δείξει και όταν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, είναι σπουδαίο να μην αφήνεται τουλάχιστον
αυτή η ευκαιρία ανεκμετάλλευτη.
Στις περιπτώσεις των κοινωνιών που ανέφερες τα πράγματα είναι πολύ ζόρικα κι εκεί απαιτούνται τεράστιες αλλαγές κρατικής πολιτικής απέναντι σε όλους αυτούς τους ετερόκλητους πληθυσμούς και οργανωμένης κοινωνικής εργασίας με ουσιαστικό και όχι τυπικό έργο.
Είναι πολύ μεγάλο θέμα και δεν είναι δυνατόν να καλυφθεί από ένα σχόλιο!
@ Πράγματι, Μαζεστίξ, μόνο που εκεί πάει καθένας μόνος του. Έχουμε διαφορετικά γούστα, βλέπεις.
Πάντως σίγουρα οι Παλαιστίνιοι της Γάζας -που είναι και επίκαιροι, δυστυχώς- δεν έχουν επιλογές. Ιδίως τα παιδιά που έχουν μείνει ορφανά και άστεγα. Πόσω μάλλον αυτά που έχουν μείνει ανάπηρα.
@ Γλαύκη μου, είναι πράγματι ένα πολύ μεγάλο θέμα. Εκείνο που με ενδιαφέρει, όμως, είναι πως ο συγγραφέας δείχνει να διαφωνεί με τις ενοχές που προκαλεί η αμερικανική ιδεολογία σε όσους από τη γέννησή τους είναι παιδιά ενός κατώτερου θεού.
Δημοσίευση σχολίου