Ταξιδεύοντας με τρία βιβλία

Το καλοκαίρι που πέρασε, εκτός από αστυνομικά μυθιστορήματα, διάβασα και τρία βιβλία που μιλούσαν για ισάριθμες εξωτικές αλλά βασανισμένες χώρες. Καθένας από τους τρεις συγγραφείς διαλέγει διαφορετικό τρόπο για να μας πάρει από το χέρι και να μας ξεναγήσει στην ιστορία της πατρίδας του, και, πιστέψτε με, θα το απολαύσετε.

Καλέντ Χοσεϊνί, Στη χώρα των χρυσών ήλιων (Ψυχογιός, 2008)

Μήπως έχετε δει την ταινία «Χαρταετοί πάνω απ’ την πόλη», η οποία βασίζεται στο πρώτο βιβλίο του 44χρονου αφγανού συγγραφέα ; Αν όχι, σπεύσατε (υπάρχει και σε dvd).
Στο δεύτερό αυτό βιβλίο, μας αφηγείται τη ζωή δύο γυναικών, με φόντο την ταραγμένη ιστορία του Αφγανιστάν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα: η Μαριάμ είναι «χαράμι» (νόθα) και γι’ αυτό περιφρονημένη ακόμα κι από τη μητέρα της. Την παντρεύουν παρά τη θέλησή της, αλλά μια αποτυχημένη εγκυμοσύνη δίνει στον άντρα της την αφορμή να την κακοποιεί καθημερινά. Η Λεϊλά, αρκετά μικρότερη, μεγαλώνει ευτυχισμένη και ελεύθερη με τους προοδευτικούς γονείς της, μέχρι που μια βόμβα την αφήνει ορφανή. Ο άντρας της Μαριάμ θα την φιλοξενήσει και θα της προτείνει γάμο-σωτηρία: μια έφηβη μόνη στη χώρα των Ταλιμπάν δεν είχε καμιά πιθανότητα επιβίωσης. Οι δυο γυναίκες θα έρθουν αρχικά σε σύγκρουση, αλλά σύντομα θα αναπτύξουν μια σχέση μητέρας-κόρης και η μία θα θυσιάσει τη ζωή της για την άλλη. 
Ο καθημερινός αγώνας της αφγανής γυναίκας για επιβίωση φαίνεται σε εμάς τους δυτικούς αναγνώστες αδιανόητος! Στο σπίτι της είναι σκλάβα και στο δρόμο ανύπαρκτη και συνάμα τρομερά ευάλωτη. Διότι, όπως λέει κι η μητέρα της Μαριάμ, «σαν τη βελόνα της πυξίδας που δείχνει πάντα το Βορρά, το γεμάτο κατηγόρια δάχτυλο ενός άντρα θα βρίσκει πάντα μια γυναίκα. Πάντα. Να το θυμάσαι αυτό»! 
(Παρεμπιπτόντως, η τρυφερά σκληρή ταινία «Ο Βούδας λιποθύμησε από ντροπή», που είχα δει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (βλ. ανάρτηση 21.11.07) έχει κυκλοφορήσει εδώ και μήνες σε dvd.)

Aravind Adiga, Ο λευκός τίγρης (Μοντέρνοι Καιροί, 2008)

Ο Μπαλράμ Χαλβάι είναι για το «Σκοτάδι» -την υπανάπτυκτη περιοχή της κεντρικής Ινδίας όπου μεγαλώνει- ο «λευκός τίγρης» που εμφανίζεται μια φορά σε κάθε γενιά, όπως λέει ένας επιθεωρητής στο σχολείο του. Η οικογένειά του, όμως, τον στέλνει να δουλέψει σε μια τσαγερία. Είναι ημιμαθής, αλλά ξέρει να ακούει. Θα γίνει αρχικά οδηγός ενός πλούσιου τσιφλικά, μέχρι να καταφέρει τελικά να δημιουργήσει τη δική του επιχείρηση. 
Σε αυτό το βιβλίο είναι ένας νεαρός άντρας που παλεύει να ξεφύγει από τη μοίρα που άλλοι προκαθόρισαν γι’ αυτόν. Ο 35χρονος συγγραφέας δεν χαρίζεται ούτε στη θρησκεία, ούτε στην οικογένεια ούτε στην κοινωνική διαστρωμάτωση, που καταδικάζουν και τους πλέον χαρισματικούς ανθρώπους να περάσουν μιαν άθλια ζωή. Το κάνει όμως με ένα υποδόριο χιούμορ, που αλαφραίνει την αφήγηση. 

Αμαντού Κουρουμά, Ο Αλλάχ δεν είναι υποχρεωμένος (Μεταίχμιο 2000)

Ο ήρωάς μας είναι ένα ορφανό παιδί που ξεκινάει να βρει τη θεία του, διασχίζοντας τη σπαρασσόμενη επίγεια κόλαση της δυτικής Αφρικής. Γίνεται παιδί-στρατιώτης στη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε, σκοτώνει για να μην σκοτωθεί και μεγαλώνει πρόωρα ανάμεσα σε άλλα, το ίδιο άτυχα με αυτόν, πλάσματα. 
Ο συγγραφέας (γεννήθηκε το 1927 στην Ακτή του Ελεφαντοστού) αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο και στην αργκό των παιδιών που δεν πάτησαν ποτέ το πόδι τους σε σχολείο, αποφεύγοντας να καταγγείλει ή να ηθικολογήσει. Οι δεισιδαιμονίες, η εξάρτηση από τους μάγους, η κλειτοριδεκτομή των κοριτσιών, η φρίκη των αφρικανικών πολέμων περιγράφονται αποστασιοποιημένα  

Και οι τρεις συγγραφείς «ανδρώθηκαν» μακριά από την πατρίδα τους, γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να λένε σκληρές αλήθειες χωρίς εμπάθεια και να βλέπουν τα πράγματα πιο αντικειμενικά. Γι’ αυτό, άλλωστε, και τιμήθηκαν με βραβεία.