Πατέρες και γιοι

"Ανακάλυψα" πρόσφατα τρεις ταινίες πάνω στο δίπολα ζωή-θάνατος, πατέρες-γιοι, άνδρες-γυναίκες, γυρισμένες από σκηνοθέτες που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες:

Ο Αμερικανός Sydney Lumet ανέκαθεν αγαπούσε τους λούζερ: Σέρπικο, Σκυλίσια μέρα (ο Αλ Πατσίνο του χρωστάει πολλά!), Ετυμηγορία. Πίστευα όμως ότι στα 84 του (γενν. 1924) θα είχε αποσυρθεί, προτού γίνει γραφικός σαν τον Γούντι Άλεν. Ωστόσο, η νέα του ταινία Προτού ο διάβολος καταλάβει ότι πέθανες* είναι πολυεπίπεδη, απίστευτα σύγχρονη, με εξαιρετικούς χαρακτήρες και ηθοποιούς, γρήγορη σκηνοθεσία και πλοκή που σε κρατάει τσιτωμένο.
Ο Άντι (Philip Seymour Hoffman), στέλεχος σε κτηματομεσιτική εταιρεία, παντρεμένος με μια όμορφη γυναίκα (Marisa Tomei) και εθισμένος σε ναρκωτικά πολυτελείας, χρειάζεται χρήματα για να σώσει το γάμο του. Πείθει τον μικρότερο αδελφό του Χανκ (Ethan Hawk) -χωρισμένο και λούζερ που χρειάζεται επίσης χρήματα για τη διατροφή της κόρης του- να ληστέψουν το κοσμηματοπωλείο των γονέων τους σε προάστιο της Νέας Υόρκης. Ο Χανκ αναθέτει τη ληστεία σε έναν φτωχοδιάβολο, που θα τα θαλασσώσει και θα σκοτωθεί, σκοτώνοντας όμως και τη μητέρα τους. Οι οικογενειακές σχέσεις, και ειδικά η σχέση του πατέρα (Αlbert Finney) με τον μεγαλύτερο γιο, ανατέμνονται και διαλύονται, ενώ οι ήρωές μας σκοτώνουν πανικόβλητοι και χωρίς ελπίδα να βρουν διέξοδο. Η κάθαρση δεν θα έρθει ποτέ. Ο γερόλυκος Lumet δεν αγαπάει τα happy end!

Ο Denys Arcand, αν και Καναδός, θυμίζει Ευρωπαίο σκηνοθέτη και ανήκει στη γενιά του Μάη του ’68 (γενν. 1941). Ο καρκινοπαθής Ρεμί, στην ταινία του Η Επέλαση των βαρβάρων, διδάσκει Ιστορία, λατρεύει το κρασί, τις γυναίκες και την καλή παρέα. Ως οικογενειάρχης όμως, είναι μάλλον αποτυχημένος. Ή μήπως όχι;
Ο γιος του Σεμπαστιάν είναι γιάπης και φαινομενικά αδιαφορεί γι’ αυτόν , η κόρη του θαλασσοδέρνεται ψάχνοντας την Ιθάκη της και η τέως σύζυγός του τον έχει εγκαταλείψει εδώ και 15 χρόνια μην αντέχοντας τις απιστίες του. Κι όμως, θα συναντηθούν όλοι μαζί στο προσκέφαλό του, για να λύσουν τις διαφορές με τον πατέρα και τον εαυτό τους, και ο Σεμπαστιάν θα κάνει τα πάντα για να του προσφέρει τον αξιοπρεπή θάνατο που ονειρεύεται. Η νοσταλγική αναπόληση του Μάη του ’68, και των ελπίδων που γέννησε, από τον Ρεμί και τους παλιούς του φίλους δίπλα στη θάλασσα, είναι από τις καλύτερες σκηνές της ταινίας. «Ποιον –ισμό δεν ασπαστήκαμε;», ρωτάει ο ένας γελώντας. «Τον κρετινισμό», απαντάει ένας άλλος περήφανα. Εξάλλου, οι «βάρβαροι» του τίτλου είναι ακριβώς εκείνοι οι άξεστοι και αμόρφωτοι, που επέλασαν σαρώνοντας τους οραματιστές και τους ονειροπόλους.

Ο Ισπανός Alejandro Amenabar (γενν. 1972) θέτει κι αυτός πολλά ζητήματα στην ταινία του Η θάλασσα μέσα μου, με πρώτιστο το δικαίωμα στον αξιοπρεπή θάνατο: Ο Ραμόν, τετραπληγικός εδώ και 28 χρόνια, περιμένει κάποιον που θα τον αγαπήσει τόσο ώστε να τον βγάλει από τη δυστυχία του. Όμως η οικογένειά του –ο πεισματάρης αδελφός, ο συμπάσχων αλλά αλαφροΐσκιωτος πατέρας του, η περιποιητική νύφη του και ο έφηβος ανιψιός- αρνούνται να τον βοηθήσουν. Τις ελπίδες του διαψεύδει και η δικηγόρος που αναλαμβάνει την υπόθεση και την οποία αυτός ερωτεύεται.
Όμως η Ρόζα, μια κοπέλα απογοητευμένη από τους άντρες, θα τον ερωτευτεί και θα μάθει να σέβεται τον εαυτό της και τις επιθυμίες των άλλων, ξεπερνώντας τις αναστολές της. Η ταινία στηρίζεται σε αληθινή ιστορία, που ανάγκασε την Ισπανία να σκύψει πάνω σε ένα θέμα ταμπού για πολλές από τις λεγόμενες «πολιτισμένες» χώρες (η δικιά μας εξαιρείται: δεν την απασχολεί καν!).Ο Χαβιέ Μπαρδέμ είναι εκπληκτικός στο ρόλο του πνευματώδους Ραμόν, που εξαρτάται όμως από τη βοήθεια των άλλων τόσο στη ζωή όσο και στο θάνατο, και αποδίδει πολύ τρυφερά την πατρική και συντροφική συνάμα σχέση με τον ανιψιό του.


*Πλήρης τίτλος στα αγγλικά,
May you be in heaven half an hour, before the devil knows you’ re dead